گزارشی از کنسرت استاد شجریان
همه ساله وقتی صحبت از برگزاری کنسرت استاد محمدرضا شجریان می‌شود علاقه‌مندان به شنیدن صدای ایشان به تکاپو برای حضور در اجراهای این استاد گران‌قدر می‌افتند. کنسرت استاد محمدرضا شجریان و گروه شهناز که از ۲۹ خرداد ۱۳۸۷ در تهران - تالار بزرگ کشور برگزار شد دارای جنبه های متفاوتی بود.
تقریباً اواخر اردی‌بهشت ماه ۱۳۸۷ بود که خبر برگزاری کنسرت استاد شجریان به‌همراه گروه شهناز را در سایت شرکت فرهنگی هنری دل‌آواز خواندم. تقریبا همه‌ی اعضای گروه شهناز را جوانان بعضاً ناشناخته تشکیل می‌دادند
نخست: تهیه بلیت کنسرت وقتی‌که پی‌گیری ما برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این کنسرت بیشتر شد متوجه شدیم که امسال نیز چون سال گذشته بلیت رزرو نمی‌شود و باز نیز جمله‌ی معروف "در کنسرت امسال به هیچ وجه بلیط رزرو نمی شود و خرید بلیط همزمان با انتخاب بلیط انجام خواهد گرفت " را از سایت شرکت فرهنگی هنری دل‌آواز خواندیم. وب‌سایت شرکت دل‌آواز راهنمای کنسرت را در قالب یک فایل PDF آماده کرده بود. امَا متأسفانه این فایل نیز عاری از عیب نبود. در یکی از بندهای این راهنما برای دوستانی که قصد خرید اینترنتی از بانک ملَت را داشتند لینکی قرار داده شده بود که با توجه به تنظیم فایل این لینک در دسترس علاقه‌مندان نبود و تنها می‌توانستند کلمه‌ی "اینجا" را که به ظاهر به صورت لینک درآمده بود مشاهده کنند. پس از آگاهی از قیمت بلیت‌ها می‌بایست برای خرید کارت اینترنتی اقدام می‌کردیم. بانکهای طرف قرارداد شرکت دل‌آواز برای خرید بلیت کنسرت امسال عبارت بودند از : سامان، اقتصاد نوین، ملت و پارسیان. پس از تهیه کارت خرید اینترنتی انتظار برای فرارسیدن روز خرید بلیت کنسرت استاد شجریان شروع شد. دوشنبه ۶/۳/۸۷ ساعت ۱۲ قرار بود که بلیت از طریق سایت اینترنتی کنسرت به‌فروش برسد. علاقه‌مندان به شرکت در این کنسرت نیز از ساعاتی قبل از آغاز خرید بلیت آماده بودند تا اقدام به تهیه بلیت بکنند. اما متأسفانه سایت فروش بلیت در همان ساعات با مشکلاتی مواجه بود. دوست‌داران و علاقه‌مندان استاد شجریان قریب به ۲ ساعت در سایت خرید بلیت در انتظار باز شدن سایت بودند و پس از تقریباً ۲ ساعت سایت کنسرت آماده انتخاب و تهیه بلیت بود. با وارد کردن مشخصات فردی در این سایت و ورود به سامانه فروش بلیت کنسرت ۸۷ و گذراندن مراحل انتخاب بلیت (که آن‌هم با مشکلاتی مواجه بود) نوبت به پرداخت بهای بلیتهای انتخاب شده رسید. ظرفیت همه‌ی سیستم‌های بانکی پر شده بود و کمتر کسی می‌توانست وارد سایت بانک جهت پرداخت بهای بلیت بشود. پس از پایان مهلت پرداخت منتظر اطلاعیه سایت دل‌آواز برای دریافت بلیتهای خریداری شده بودیم. محل تحویل بلیت کنسرت میدان آرژانتین ، پارک سوار بیهقی انتخاب شده بود که با کندوکاو (!) در این شهرک اتوبوس توانستیم محل تحویل بلیت کنسرت را بیابیم و پس از چند دقیقه بلیت را تحویل بگیریم ... چند بندی که در بالا خواندید مربوط می‌شد به تهیه‌ی بلیت کنسرت استاد شجریان. در ادامه حواشی روز برگزاری کنسرت را می‌خوانید ... دوم: برگزاری کنسرت روز برگزاری کنسرت فرا رسید. شادمان از حضور در کنسرت استاد شجریان تا ساعاتی دیگر ، عازم تالار بزرگ کشور شدیم. مسئولین شرکت دل‌آواز همگی کت‌و‌شلور و کروات پوشیده بودند و کارتی روی سینه و بی‌سیمی به دست قابل شناسایی بودند. با تحویل بلیت‌ها و چک کردن بارکد آنها اجازه ورود به تالار برگزاری کنسرت صادر شد. با این‌حال حضار دوربین‌های خود را خاموش کردند و برخی هم برای ضبط صدای این کنسرت اقدام کردند. پس از اجرای قطعه زنگ شتر مطلع ابیات و اشعار کنسرت بیت «چو بشنوی سخن اهل دل مگو که خطاست ... سخن‌شناس نه‌ای جان من خطا این‌جاست» با غزل حافظ بود. تصنیف "چشم یاری" ، ادامه ساز و آواز ، تصنیف "باد صبا" ، آواز شوشتری ، چهارمضراب بیداد ، ساز و آواز و در انتها تصنیف "رندان مست" که با همخوانی همه‌ی گروه همراه بود قطعات این کنسرت را تشکیل می‌دادند. استراحت اعضا شروع شد و اعضای گروه پس از ۳۵ دقیقه دوباره به روی سن آمدند تا «مرغ خوشخوان» را اجرا کنند. تمام قطعات این بخش ساخته استاد شجریان بود و با تنظیم مجید درخشانی اجرا شد. پیش‌درآمد شور اولین قطعه این بخش بود و در ادامه ساز آواز و تصنیف قدیمی پیام نسیم ۳ قطعه نخست بخش دوم را تشکیل می‌دادند. پس از آن گروه کار را با ساز آواز ، اجرای چهارمضراب شور ، آواز مثنوی و تصنیف مرغ خوشخوان ادامه دادند. در ساز و آواز این بخش تکنوازی نی و تار و کمانچه اجرا شد ؛ شاهو عندلیبی نوازنده نی این گروه نیز جواب آواز را بعضاً با قطعاتی مشا با تمامی حواشی این کنسرت ، کنسرت گروه شهناز به سرپرستی مجید درخشانی و خوانندگی استاد شجریان در تهران اجرا در حال اجراست. برخی از شنوندگان این کنسرت ناراضی بودند و برخی شادمان از شنیدن صدای استاد. برخی از تکثر سازها ایراد می‌گرفتند و برخی از ضعف تنظیم آهنگ‌ها و ... . برخی از عوامل اجرایی ناراضی بودند و برخی قانع به در دست داشتن بلیت. سوم: سؤالاتی از مسئولان برگزاری: ۱- علت عدم برگزاری کنفرانس خبری از این کنسرت چه بود؟ آیا نمی‌شد قبل از برگزاری این کنسرت یک نشست خبری میان شرکت برگزار کننده و چند خبرنگار تشکیل شود؟
از این بابت نگران بودیم که ممکن است چون سال گذشته مشکلاتی برای تهیه بلیت پی بیاید و عدم توانایی سایت خرید بلیت و بانکهای طرف قرارداد موجب رنجش خاطر برخی از علاقه‌مندان استاد بشود. با این حال برای خرید بلیت کنسرت باید مطیع شرکت برگزار کننده --دل‌آواز-- می‌بودیم.
متأسفانه کنسرت امسال از ضعف اطلاع‌رسانی شدیدی رنج می‌برد. عدم اعلام به‌موقع قیمت بلیت‌ها و برگزار نشدن کنفرانس خبری در مورد این کنسرت از جمله مواردی بود که ضعف اطلاع‌رسانی این کنسرت را آشکار می‌ساخت.
با این‌حال روز شنبه ۴/۳/۸۷ شرکت فرهنگی هنری دل‌آواز قیمت بلیتهای کنسرت استاد شجریان و گروه شهناز را اعلام کرد. بهترین نوع بلیت نسبت به سال گذشته پنج هزار تومان و کمَینه قیمت بلیت در کنسرت امسال نسبت به ۳ سال اخیر دو هزار تومان افزایش قیمت داشت.
تهیه کارت بانکی برای اشخاصی که قصد خرید بیش از ۲ (دو) بلیت را داشتند نیز مشکلاتی به‌وجود آورده بود. با توجه به اینکه بیشینه‌ی قیمت بلیت در کنسرت امسال ۳۵۰۰۰۰ ریال بود علاقه‌مندانی که مایل به خرید ۳ بلیت با این قیمت بودند با مشکلاتی در تهیه کارت بانکی مواجه بودند. کارت‌های بانکی در قیمت‌های ۵۰۰۰۰۰ ، ۱۰۰۰۰۰۰ ریال برای همه مشتریان بانک‌ها فراهم شده بود ؛ حال آن‌که سه بلیت با سی و پنج هزار تومانی جمعاً به مبلغ یکصد و پنج هزار تومان می‌شد که علاقه‌مندان برای حل این موضوع یا باید به نقاط خاصی از شهر برای خرید کارت اقدام می‌کردند یا اقدام به ایجاد حساب جداگانه در بانکهای طرف قرارداد کنسرت استاد شجریان می‌کردند.
با این‌حال این موضوع نه‌تنها برای علاقه‌مندان تهرانی که برای عزیزان شهرستانی نیز مشکلاتی را به‌وجود آورده بود.
این مشکلات پایان‌پذیر نبود تا اینکه شرکت دل‌آواز طی اطلاعیه‌ای با پوزش از علاقه‌مندان استاد شجریان روز فروش بلیت را سه‌شنبه ۷/۳/۸۷ اعلام کرده بود. جالب آن بود که در این اطلاعیه هیچ ساعتی برای مراجعه به سایت درج نشده بود.
روز سه‌شنبه با ورود به سایت اینترنتی کنسرت شرکت دل‌آواز روز و ساعت تهیه بلیت را به شنبه ۱۱/۳/۸۷ ساعت ۱۲ موکول کرد. در این اطلاعیه آمده بود که شرکت دل‌آواز در صدد تمدید روزهای برگزاری کنسرت برای حضور بیشتر علاقه‌مند در کنسرت امسال است.
در روز شنبه نیز سایت فروشنده بلیت کنسرت استاد شجریان با تأخیری ۲ ساعته کار خود را شروع کرد و قریب به ۲۲۰۰۰ (بیست و دو هزار) بلیت طی ۲ ساعت به رزرو شد.
پس از طی مراحل تهیه بلیت نوبت به پرداخت بهای بلیت‌ها در ساعاتی که خود سایت اعلام کرده بود رسید. با ورود به سامانه فروش بلیت کنسرت و انتخاب بانک مورد نظر به صفحه بانک مراجعه کردیم و با ارایه مشخصات کارت و تأیید پرداخت توسط بانک ، سایت فروش بلیت این پرداخت را تأیید نکرد. نگران از اینکه ممکن است مبلغ بلیت‌ها از حساب کسر شده باشد اما خرید تأیید نشده باشد دوباره مراحل پرداخت بهای بلیت را آغاز کردیم که خوش‌بختانه این‌بار پرداخت بلیت با موفقیت صورت گرفته بود ؛ با تأیید این پرداخت از سوی سایت فروش بلیت و شادمان از خرید بلیت کنسرت ، با مراجعه با سایت فروش و انتخاب بخش "بلیتهای خریده شده" و مشاهده پیام "شما هیچ بلیتی خریداری نکردید" این شادمانی به پایان رسید. این در حالی بود که در بخش بلیتهای رزروی نیز جمله‌ی "شما هیچ بلیتی رزرو نکرده‌اید" بود ؛ که البته این مشکل دقایقی پس از پرداخت بهای بلیت درست شده بود.
با ورود به تالار و دریافت بروشور کنسرت از قطعات مختلف کنسرت آگاه شدیم و وارد سالن اصلی شدیم. با مشاهده دکور کنسرت حسی خاص به ما دست داد. یکی می‌گفت بسیار ساده است و دیگری می‌گفت زیباست. یکی می‌گفت رنگ‌بندی‌اش قشنگ است و دیگری انتقاد می‌کرد.
دکور برنامه ۹ تکه‌ی مستطیل شکل بود که بر روی مجموعه‌ی آنها شعری از «حضرت خواجه حافظ» با خط استاد یدالله کابلی نوشته شده بود. با مستقر شدن در سالن و شنیدن صدای دست حضار متوجه حضور استاد شجریان و گروه شهناز روی صحنه شدیم. از جای برخاستیم و کف زدن را شروع کردیم. استاد و گروه تعظیمی کردند و هر کس سرجای خود نشست و مشغول کوک ساز خود شد.
در همان ابتدا استاد شجریان با اشاره دست به کسانی که مشغول تهیه عکس و فیلم از این کنسرت بودند تذکر دادند.
با اجرای پیش درآمد همایون ساخته مجید درخشانی وقتی نوبت به رامین صفایی نوازنده سنتور کنسرت برای شروع قطعه زنگ شتر استاد شجریان با دست به وی علامتی داد که در اجرای این قطعه وقفه‌ای بیاندازد و با صدایی بلند به حضار و با لحنی نسبتاً تند و البته عامیانه گفتند: «دوربین‌هایتان را خاموش کنید». برخی از حضاری که تازه در حس رفته بودند و آمده شنیدن صدای استاد برای یک پرواز معنوی شده بودند با این جمله چشمان خود را باز و اطراف خود را نگاه کردند.
نکته‌ی قابل ذکر درباره این موضوع آن بود که مجید درخشانی درحالی‌که استاد شجریان در حال تذکر به حاضران و شنوندگان فیلم‌بردار و عکس‌بردار کنسرت بود ، جمله‌ای به استاد گفت و استاد نیز در جواب از پشت میکروفون گفت: «نه بگذار خاموش کند» و در ادامه که مژگان شجریان با استاد صحبتی کرد باز استاد گفت: «چند نفری هستند ... چند لحظه وقفه می‌کنیم تا رفت‌وآمد ها در سالن تمام شود ...» ؛ و این‌گونه بود که همگان متوجه ناراحتی استاد شجریان روی صحنه شدند ؛ در این میان برخی نیز نگران استاد بخاطر حال جسمی‌شان شدند.
اینکه استاد از چه ناراحت و عصبی بودند را کمتر کسی می‌داند. شاید به‌خاطر این بود که در این کنسرت تمامی نگاه‌ها به ایشان است و به گروه کمتر توجه می‌کنند و شاید ...
به "شهر آشوب" می‌داد. مرغ خوشخوان پایان بخش این کنسرت بود ؛ اما علاقه‌مندان منتظر اجرای قطعه‌ی به‌یادماندی مرغ شحر شدند و استاد شجریان با اشاره به مجید درخشانی و لبخندی این درخواست را پاسخ گفت و گروه را دوباره روی صندلی‌های خود نشاند. مرغ سحر امسال البته با تغییراتی در قسمت‌های اول آن اجرا شد.
"مرغ سحر ناله سر کن ..." کافی بود تا تمامی حضار این شعر را یکی با صدای بلند و یکی آرام‌تر زمزمه کنند. مرغ سحر نیز به پایان رسید.
در آن میان اما یکی از علاقه‌مندان استاد شجریان با اقدامی شگفت‌آور از بین جمعیت عبور کرد و خود را روی سن رساند و خواست پای استاد را ببوسد ؛ استاد که از این حرکت بسیار متعجب بود وی را از این کار منع کرد و مسئولان برگزاری کنسرت آن شخص را از روی صحنه دور کردند. گروه با تعظیمی و با اشاره استاد شجریان صحنه را ترک کرد و چراغ‌های دکور صحنه نیز خاموش شد.
با این‌حال چنان‌چه ضعفی در برگزاری کنسرت مشاهده شود نباید (و نمی‌توان) آن‌را به شخص استاد محمد رضا شجریان نسبت بدهیم. کمااینکه تسلط و اجرای استاد شجریان پس از عمل جراحی و بدون همایون و در حالی که تمامی نگاه‌ها به وی دوخته شده بود بی‌نظیر بود.
این در حالی بود که ضعفی که قابل بیان باشد در برگزاری کنسرت مشاهده نشد.
و ...
۲- علت ممنوعیت ورود خبرنگاران به کنسرت چه بود. ۱ آیا اختصاص دادن چند بلیت به خبرنگاران ممکن نبود؟ (پی‌نوشت این بند را بخوانید ؛ در صورت صحت این پی‌نوشت ، از مسئولان برگزاری برای این اقدام سپاس‌گزاریم.)
۳- با آن‌که امسال وقت نسبتاً زیادی برای برگزاری وجود داشت اما شاهد مشکلاتی در شب اول برگزاری کنسرت بودیم. این موضوع طبعاً نمی‌تواند به‌خاطر ضیغ وقت باشد (مانند سال گذشت که تنها ۲۴ ساعت گروه وقت داشت تا تست صدا بدهد و صحنه را بچیند) اما علت این مشکلات چه بود؟
۴- چرا هیچ اسمی از مدیر برگزاری کنسرت نبود؟ آیا حمیدرضا نوربخش مدیر برگزاری این کنسرت بود یا شخص دیگری این کار را بر عهده داشت؟ اگر اینطور بود چرا در بروشور کنسرت هیچ اسمی از مدیر برگزاری کنسرت نبود؟
۵- در اطلاعیه‌های دل‌آواز گفته شده بود که بخشی از درآمد این کنسرت به بازسازی آرامگاه شمس تبریزی در خوی اختصاص خواهد داشت ؛ چرا نه در بروشور کنسرت و نه در دکور کنسرت هیچ اسمی از شمس تبریزی دیده نشد؟
۶- شرکت دل‌آواز در میان این سال‌هایی که مسئولیت برگزاری کنسرت‌های استاد شجریان و پخش آثار صوتی و تصویری ایشان را برعهده داشته است ، چرا بعضاً در برخورد با مخاطب ضعیف عمل می‌کند. از مخاطب نظری نمی‌خواهد و تعامل با علاقه‌مندان استاد شجریان ندارد. نمونه‌ی این موضوع نیز پخش آثار تصویری کنسرت‌های استاد شجریان است که از جمله آنها می‌توان به کنسرت آذر ۸۴ و مرداد ۸۶ در تهران اشاره کرد. چرا پس از گذشت قریب به ۲.۵ سال از کنسرت سال ۱۳۸۴ استاد شجریان به‌همراه استادان علیزاده و کلهر و یک سال پس از کنسرت مرداد ۸۶ تهران هنوز نسخه تصویری این آثار در بازار موسیقی پخش نشده‌اند؟
۷- و سؤالاتی دیگر ...
محمد جواد صحافی .